Over het Reddende Putje, Lieve Lita, het Verzet en de Gekke jongen op de Groentekar

Meer dan vijftig jaar voordat het treurige fusiegedrocht Gooise Meren een feit werd, lieten wij ons er aan de Zwarteweg op de grens van Naarden en Bussum al sluipenderwijs naar toe masseren. Niet dat  het nou allemaal even soepel verliep. Toen er bijvoorbeeld eind jaren ’50 een schoorsteenbrandje uitbrak in mijn ouderlijk huis tegenover dit pandje, sloeg de algehele verwarring toe bij de plaatselijke brandweer. Het dichtstbijzijnde en meest voor de hand liggende putje van waaruit het verlossende bluswater opgepompt moest worden lag aan de overkant. Helaas: Naarden. Dat konden we dus wel schudden. Want ons huis viel onder Bussum. Het werd een barre zoektocht naar authentiek Bussums water. En het is dat het bij nader inzien een vrij onschuldig brandje bleek te zijn, anders was nummertje 51a intussen ongetwijfeld tot de grond toe afgefikt.

In het voorste deel van dit in overdadig groen verpakte twee-onder-een-kapje huisden de in Naarden en wijde omtrek zeer bekende Wil en Ruud van Zijtveld. Stichting Burgerzin. Jarenlang met een onstilbare honger naar promotie van onze vestingstad de initiators van onze niet te evenaren Sinterklaasoptocht. En vele andere lokale activiteiten.
Een riant optrekje kan het amper geweest zijn. Maar dat weerhield de jongelui er niet van om er in een paar jaar tijd een indrukwekkende optocht kinderen op de wereld te zetten. Wil, niet eens zo veel ouder dan wij, was de placebomoeder die ons, puberende jongens uit de buurt, als een vleesgeworden, begripvolle Lieve Lita met een enorme dosis empathie door de problematiek van die puberteit sleepte. Een materie waar onze ouders maar bar weinig oog voor hadden.
Vonden wij.

Na een aantal Amsterdamse jaren teruggekeerd naar deze contreien, zag ik Ruud tot m’n verbazing schitteren in de plaatselijke Naardense politiek. Namens de VVD. En dat terwijl ik er toch altijd nog heilig van overtuigd ben dat er achter het raam van die serre ooit een diep-rooie PvdA-poster schitterde. Af en toe loop ik ze nog wel eens tegen het lijf. Maar Ruud ontkent die switch in alle toonaarden. Ik meen me te herinneren dat hij in ieder geval wél degene was die bij onze schoorsteenbrand uiteindelijk het Bussumse putje wist te vinden.

In de andere helft van dit inmiddels van de aardbodem verdwenen pand, woonde de familie Thomassen. Over de vader, getrouwd met een Duitse, circuleerden bloedstollende maar ook weer vage verhalen over z’n heldhaftige bijdragen aan het verzet in de oorlog.  Het gesloten boek praatte er zelf nooit over. Zelfs  z’n zoon Herman, een altijd en eeuwig in het Lagieschkamp vissend knaapje van mijn leeftijd (later getrouwd met één van de fraaie dochters van A.C Koster, het opperhoofd van het onvergetelijke zwembad aan de Meerweg) kon je niks wijzer maken. Maar toch.

Even onze Naardense stadschroniqueur/allesweter Henk Schaftenaar geraaadpleegd: Thomassen, in verzetskringen bekend staand als Gerrit, zat in de groep van onder meer de verzetsheld Theo Dobbe en maakte zo deel uit van het stel dat uit de kazerne op bastion Oranje munitie stal. Werd gepakt al in 1941, zo uit mijn hoofd, zat in het Oranjehotel in Scheveningen gevangen en heeft de rest van de oorlog na veroordeling in Duitsland vastgezeten. Binnen die verzetsgroep was hij de man die sleutels maakte om binnen de kazerne Oranje de verschillende opslagplaatsen te kunnen openen. Het stel werd aan het begin van de zomer van 1941 gearresteerd. In het najaar volgden de rechtszaken. De organisatoren kregen de doodstraf. Specialisten er omheen kregen levenslang tot enkele tuchthuis voor alleen maar het jatten van helmen. Ik meen dat hij voor dat namaken van sleutels levenslang kreeg.

De voor ons jongens niet te peilen Thomassen dreef achter dit pandje een handel in tweedehands auto’s van het (Duitse) merk Opel. Hij moet over de nodige overredingskracht beschikt hebben want de hele buurt reed binnen de kortste keren in het merk. Wij ook. Had zo z’n eigen ideeën over  klantenbinding want er was regelmatig wat loos met die auto’s. Vloeken deed m’n ouwe heer (ouderling in de Spieghelkerk) die knarsetandend de tol betaalde voor het feit dat ie voor een dubbeltje op de eerste rang zat natuurlijk niet. Maar ik heb hem ‘die scharrelaar’ wat horen verwensen als ie zich met z’n zoveelste lekke carburateur of ander ongerief meldde bij de schuur van Thomassen. Die er het gros van de tijd schitterde door afwezigheid. Altijd en route.

Er was daar nog een zoon. De ontroerende Hans. Een aantal jaren ouder dan wij. Vroeger noemden we zo iemand gewoon mongool. Maar in de eigentijdse cultus van veranderende naamgevingen bezigen we liever het  wetenschappelijk meer verantwoorde eufemisme  ‘syndroom van Down’.
Hans was een muziekliefhebber. En wat voor eentje. Plaatsjes draaien was z’n lust en z’n leven. Als je tussen het paaltjesvoetbal en onze buurtwielerwedstrijden, waarvoor z’n motoriek ontoereikend was, bij hem aanschoof lulde hij de oren van je kop. Bij wijze van spreken dan. Want het repertoire van Hans kende slechts monosyllabische zinnen. Bij alles wat je te berde bracht, reageerde hij onveranderlijk met: ‘Waarom Frans, waarom?’ Vermoedelijk was hij veel intensiever met de zin van het leven bezig dan wij met onze triviale Elvis, Fats Domino en de Chris Barber jazzband.
Hans sleet z’n dagen als hulpje van Henk Honing op de groentekar van Lookman, die z’n nering had aan de Verlengde Fortlaan. En hoewel kleine kinderen doorgaans niet zo goed wisten wat ze met hem aan moesten was hij in de wijde omtrek een geliefde verschijning.

Onlangs legde ik de hand op een digitale versie van een liedje dat Sietze Dolstra, mijn zeer veelzijdige en helaas te vroeg overleden partner in crime als docent Nederlands op de Godelinde SG, ooit schreef op Hans.
Het is ‘m. Helemaal.
Dubbele nostalgie dus.